Stef Baars van De Grondtoon (Veenendaal)

‘Onderzoekend en ontwerpend leren is geen doel op zich, het is een middel om kinderen te laten leren’

Op basisschool de Grondtoon in Veenendaal kiezen ze heel bewust wat ze wel en niet doen. Maar wat ze doen, doen ze goed. En altijd op een manier die bij hen past. Zo ging het ook met de implementatie van onderzoekend en ontwerpend leren. Stef Baars, directeur: “We zagen daar al vroeg de meerwaarde van in, maar we wilden niet het kind met het badwater weggooien. We gebruiken onze methodes niet voor niets. Daarom hebben we als team de tijd genomen om OOL structureel toe te voegen aan het curriculum, zodat het daadwerkelijk beklijft. Die aanpak werpt nu zijn vruchten af.”

Techniekkisten
Stef: “Jaren geleden hebben twee enthousiaste collega’s techniekkisten ontwikkeld die alle domeinen van techniek bestreken. Dat was magnifiek! Er zaten zelfs stappenplannen bij waarop precies stond wat kinderen moesten doen, zodat ze zelfstandig met techniek aan de slag konden. Toch waren we niet tevreden. Want als je alle stappen netjes achter elkaar uitvoerde, dan brandde er aan het eind van de opdracht wel een lampje of vloog er een ballonnetje langs een touwtje omhoog, maar wij vonden dat er meer leerrendement te behalen viel.”

Vindplaatsschool
“Op dat moment kregen we de vraag of we vindplaatsschool wilden worden. Dat was precies wat we nodig hadden, want op die manier kwam naast techniek ook wetenschap – en daarmee onderzoekend leren – de school binnen. Tegelijkertijd was het een uitdaging. Want hoe integreer je OOL op een manier die aansluit bij onze school en visie op onderwijs? Daarom hebben we een OOL-coördinator aangesteld om de implementatie te begeleiden. Dat begon heel kleinschalig. Leerkrachten gaven eens een les OOL en we keken met z’n allen naar de empirische cyclus. Welke stappen onderneem je? Wat heb je nodig om die stappen te kunnen zetten? Maar ook praktische vragen als ‘Hoe past dit in het huidige onderwijsprogramma?’ kwamen aan bod. Inspiratie en ideeën deden en doen we onder andere op via het KWTG.”

Wedervraag
“Een van de belangrijkste conclusies die wij trokken, is dat OOL geen doel op zich is. Het is een middel om kinderen te laten leren. Daarom kun je het naast wetenschap en techniek op veel andere terreinen inzetten. Denk bijvoorbeeld aan rekenen, taal of ten behoeve van sociaal-emotionele ontwikkeling. We hebben ook alle zaakvakken doorgelicht en gekeken tijdens welke lessen we onderzoekend en ontwerpend leren kunnen toepassen. Die toepassing zit vaak in kleine dingen, bijvoorbeeld het stellen van een wedervraag. Toen laatst in groep 8 tijdens een geschiedenisles De Nachtwacht werd getoond, vroeg iemand zich af wie dat meisje op het schilderij is. De leerkracht gaf niet simpelweg het antwoord, maar vroeg wie dat wilden uitzoeken. ’s Middags was de hele klas op de hoogte. Het mooiste daaraan is dat ze het nooit meer vergeten, want ze hebben het vanuit hun eigen motivatie geleerd. OOL is dus ook een manier om kinderen in een actieve leerhouding te zetten en een stuk eigenaarschap te geven.”

Informatieverwerking
“Een belangrijke component van OOL is informatievoorziening. Wanneer je een onderzoeksvraag wilt beantwoorden ga je namelijk altijd op zoek naar informatie. Kinderen van nu groeien op in een wereld waarin daar een overvloed aan is. De kunst is om daar op een goede manier mee om te gaan en de juiste kennis te genereren. Dat leren ze door middel van wetenschap en techniek. Door vragen te stellen als ‘Wat wil ik weten?’, ‘Waarom wil ik dat weten?’ en ‘Hoe kom ik het te weten?’, leren ze informatie op een constructieve manier te verwerken.”

Taalontwikkeling
“OOL heeft ook een positief effect op de taalontwikkeling van kinderen. In december bakken de kleuters bijvoorbeeld pepernoten. Eerst bedenken ze wat daarin zit (peper?!) en vervolgens gaan ze met verschillende ingrediënten aan de slag. Ze gebruiken weegschalen, ovens en leggen allemaal op een eigen manier de pepernoten op de bakplaat – sommigen heel gestructureerd in rijen van tien, anderen leggen ze kriskrak door elkaar. Als je hoort wat er tijdens zo’n les aan woordenschat voorbij komt, dat is ongekend. Kinderen bakken dus pepernoten, maar eigenlijk leren ze zoveel meer. Daarnaast zie je het enthousiasme groeien, omdat ze zelf bezig zijn met ontdekken en ontwikkelen. Ik kan het misschien niet met cijfers hard maken, maar geloof mij: de opbrengst van OOL is echt heel hoog.”

Tip van Stef voor iedereen die ook met onderzoekend en ontwerpend leren aan de slag wil:
1. Houd het doel dat je wilt bereiken altijd helder voor ogen. Zo ontstaat het lef om methodes los te laten en af en toe een les over te slaan.
2. Zorg dat alle benodigde materialen met betrekking tot OOL in huis zijn, zodat leerlingen en leerkrachten niet door praktische bezwaren worden tegengehouden om ermee aan de slag te gaan.
3. Zet OOL als vast punt op de agenda van de teamvergadering. Zo houd je het onderwerp warm.
4. Stel een OOL-coördinator aan die het team voedt, begeleidt en enthousiasmeert.
5. Durf, maar blijf bij jezelf. Integreer OOL op een manier die bij de school past.