Marike Ketelaars van De Groene Ring (Duiven)

‘Leerlingen en leerkrachten leren bij ons van en met elkaar’

Toen Marike Ketelaars (leerkracht & wetenschap-, techniek-, excellentiecoördinator op montessorischool De Groene Ring in Duiven) 25 jaar geleden voor de klas stond, droeg ze voornamelijk kennis over. Ze leerde haar leerlingen wat een strijkijzer is en hoe zo’n apparaat werkt. Anno 2018 is haar functie compleet veranderd. Iets spectaculairs vertellen wat de kinderen nog niet weten? Het is bijna onmogelijk, met alle informatie die de hele dag op hen afkomt. Daarom zetten zij en haar collega’s sinds vorig jaar onderzoekend en ontdekkend leren centraal. Marike: ‘Door leerlingen open vragen te stellen en zelf geen antwoorden te geven, worden ze geprikkeld en blijven ze nieuwsgierig.’

Marike: ‘Het onderwijs is aan verandering toe. Vroeger leerden we kinderen rekenen zodat ze later tijdens hun werk in de fabriek konden tellen hoeveel producten er van de band afkwamen. Tegenwoordig zijn hele andere vaardigheden belangrijk en wij zijn het naar onze leerlingen en onszelf toe verplicht om daarin mee te gaan. Je kunt kinderen onmogelijk op de basisschool verbieden om samen te werken als je weet dat hen later tijdens een sollicitatiegesprek wordt gevraagd of ze een teamplayer zijn. We moeten leerlingen leren waar de maatschappij om vraagt, zoals coöperatief werken, kritisch denken en een groot oplossend vermogen bezitten. Daarnaast wordt autonomie steeds belangrijker. De huidige generatie kinderen heeft behoefte aan inspraak, wil meebeslissen. Vroeger was het nog ‘nee’ omdat de juf dat zei. Daar kom je tegenwoordig niet meer mee weg.’

Noodzaak
‘Door Wetenschap & Techniek (W&T) op school in te zetten, gaan we in deze ontwikkelingen mee. We stimuleren een onderzoekende en ontdekkende houding bij onze leerlingen, waardoor ze hun eigen talenten leren kennen. Deze manier van lesgeven vraagt andere competenties van leerkrachten. Zij moeten weten waar hun talenten, kwaliteiten en verbeterpunten liggen, in staat zijn goede open vragen te stellen, op de juiste manier feedback kunnen geven, op een wetenschappelijke wijze onderzoek kunnen uitvoeren en niet bang zijn voor reflectie en opbouwende kritiek. Dat is voor veel mensen nieuw en daarom waren niet alle collega’s direct enthousiast. Als start hebben we tijdens een teamdag Expeditie Edison gespeeld. Daarna was iedereen overtuigd van de noodzaak van W&T in het onderwijs.’

Lucht vangen
‘Vorig jaar konden we dankzij een subsidieregeling het verdere professionaliseringstraject in. Acht leerkrachten uit ons team werden een jaar lang vanuit het KWTG begeleid en gecoacht in het toepassen van onderzoekend en ontdekkend leren. Ik geef zelf les aan groep 3-4 en heb met mijn leerlingen een project over luchtdruk gedaan. Tijdens de introductieles stond ik in de klas met een plastic zakje lucht te vangen. Dat lukte, want het zakje raakte vol. Maar zodra ik het zakje openmaakte was de lucht ‘weg’, dus ik vroeg de kinderen waar het gebleven was. Toen ze antwoordden dat lucht overal is, gaf ik aan dat ik dat niet begreep, ik zag het namelijk nergens. Hoe weet je dan dat er lucht is? Verwondering staat tijdens zo’n eerste les centraal, en die was er! Daarna startte het experimenteren. Iedereen kreeg een dik en een dun rietje en samen ontdekten we dat je daar – door gebruik te maken van de luchtdruk – een raket van kan maken. Het was geweldig, de een schoot nog verder en hoger dan de ander. Zo leren leerlingen en leerkrachten bij ons van en met elkaar.’

Leer mij het zelf doen
‘Wat erg mooi is om te zien, is dat wij eigenlijk al veel aspecten van onderzoekend en ontdekkend leren toepassen in onze manier van lesgeven. Montessorionderwijs is gericht op zelfstandigheid en nadenken over je eigen leerproces. Ons motto is: leer mij het zelf doen. Die insteek sluit geweldig aan bij W&T. Het maakt de visie op ons eigen onderwijs veel sterker. Maar dat betekent absoluut niet dat scholen die ander soort onderwijs geven niet aan de slag zouden kunnen met deze manier van leren. W&T implementeren in je curriculum is een leerproces waar iedereen met vallen en opstaan doorheen gaat. Natuurlijk is dat voor de een moeilijker dan voor de ander, maar ik denk dat niemand stil mag blijven staan.’

Toekomst
‘Aankomend schooljaar gaan de leerkrachten die deel hebben genomen aan het traject hun eigen leerarrangement in. Want dat we op de goede weg zitten betekent niet dat we alle zeven stappen van onderzoekend en ontdekkend leren al volledig onder de knie hebben. Velen van ons vinden het bijvoorbeeld nog lastig om daadwerkelijk een onderzoek op te zetten. Daar gaan we mee oefenen. En we geven de rest van het team tijd en ruimte om ook kennis te maken met W&T. Hoe we dat doen? Dat is aan de leerkrachten zelf. Zij bepalen wat het beste aansluit bij hun eigen leerstijl. Het belangrijkste is dat ze leerdoelen stellen en tussentijds reflecteren. Dat vragen we van onze leerlingen, dus dit is voor het hele team een uitgelezen kans om zelf te ervaren hoe het is om op die manier te leren én de kinderen het juiste voorbeeld te geven.’

Tip van Marike voor iedereen die ook met onderzoekend en ontdekkend leren aan de slag wil:
‘Doe het gewoon! Naast het feit dat je leerlingen leert wat de maatschappij van hen vraagt, is het een mooie manier om jezelf te ontwikkelen. Kinderen zijn vaak nog onbevangen en enthousiast. Dat mooie gevoel kun jij hierdoor als volwassenen ook weer ervaren!’