“Onze lesstof sluit aan bij wat kinderen zelf willen leren”

In 2014 opende basisschool De Verwondering in Lent haar deuren. Op deze innovatieve basisschool werken ze met open leerpleinen, wisselende groepssamenstellingen en het thematisch gerichte International Primary Curriculum (IPC). Mentor Ilse Wintermans koos bewust voor deze vorm van onderwijs. Ilse: “Door kinderen gepersonaliseerd te laten leren, formatief te toetsen en aan te sluiten bij hun belevingswereld, begeleid ik hen naar een leven lang leren.”

Het team van basisschool De Verwondering ontwerpt al het lesmateriaal zelf. Ze bekijken de doelen die ze in een periode willen behalen, wat bij het thema past en hoe ze de lessen vorm gaan geven. Maakonderwijs is vaak onderdeel van het programma. Ilse: “Ons vorige thema was ‘gebouwen’. Alle kinderen kregen toen de opdracht om een maquette te maken van een gebouw dat ze graag wilden ontwerpen. We richtten één lokaal in als bouwplaats waar elke week een andere bouwconstructie centraal stond. Daar ervaarden ze zelf hoe je een brug bouwt, hoe je met ronde bouwvormen werkt en hoe pijlers kunnen helpen. Gaandeweg zag je kinderen hun bouwplannen aanpassen, omdat ze meer kennis op hadden gedaan.”

Eigen leervragen
Het beantwoorden van eigen leervragen komt op De Verwondering binnen elk thema aan bod. Ilse: “We bepalen in de voorbereiding al welk soort vragen bij het thema past. De ene keer werken we meer met op- en uitzoekvragen, de andere keer met onderzoeksvragen. Er is geen goed of fout, zolang leerlingen zich maar bewust zijn van het soort vraag waar ze aan werken. Dan weten ze namelijk ook wat voor soort proces en wat voor soort antwoord ze kunnen verwachten.”

Van opzoek- naar onderzoeksvraag
Ilse weet uit ervaring dat kinderen vaak op- of uitzoekvragen bedenken. Ze buigt ze soms samen met hen om naar een onderzoeksvraag. Ilse: “Laatst wilde een leerling weten wat de tien beste uitvindingen van de wereld zijn. Toen zij het antwoord via Yurls had gevonden, vroeg ik welke uitvindingen de kinderen van onze groep het best vinden. Ze is gaan rondvragen en maakte van de uitkomst een staafdiagram. Zo vloeide haar opzoekvraag over in een onderzoeksvraag.”

Uitdaging
De grootste uitdaging van het werken met eigen leervragen, is wat Ilse betreft de goede begeleiding ervan. “Als in een groep iedereen alleen of in tweetallen aan een eigen leervraag werkt, moet je als leerkracht zo’n twintig tot dertig verschillende soorten leervragen begeleiden. Dat is nogal wat. Het aantal kun je wel naar beneden schroeven door kinderen in groepjes te laten werken, maar dat is niet altijd bevorderlijk voor de motivatie en de effectiviteit.”

Vragencirkel
Ilse vangt dit probleem op met de vragencirkel. Deze cirkel hangt in elke mentorgroep aan de muur. Kinderen geven op de cirkel met leerlingkaartjes aan op welk punt in de onderzoekscyclus ze zich bevinden. Ilse: “Ik help dan bijvoorbeeld eerst alle leerlingen die bezig zijn met bronnenonderzoek en focus me daarna op de groep kinderen die al toe is aan de presentatie van de resultaten. Of ik laat kinderen die verder zijn in het proces kinderen die vastlopen helpen. Dat heet peer scaffolding*.”

Modellen
De focus van alles wat op De Verwondering gebeurt, ligt op het aanleren van 21e eeuwse vaardigheden. Om dat te bereiken is het volgens Ilse essentieel dat je een vaardigheid eerst voordoet. Modellen, noemt ze dat. “Binnen het thema ‘Zij maken het verschil’ wilden we kinderen bijvoorbeeld leren hoe ze informatie uit een filmpje halen. We bekeken eerst samen een kennisclip over Alessandro Volta, de uitvinder van de batterij. Ik vertelde welke informatie ik zou opschrijven, als ik zou weten dat er later een vraag over gesteld zou worden. Vervolgens oefenden ze met filmpjes van andere uitvinders, zodat ze ervaring opdeden in deze manier van kennis vergaren. Nu passen ze die werkwijze ook toe bij het beantwoorden van hun eigen leervragen.”

Motivatie
Het fijnst van deze manier van onderwijzen vindt Ilse dat de lesstof aansluit bij wat kinderen zelf willen leren. Natuurlijk zit alles in een thema gegoten, maar er is veel keuzevrijheid en dat motiveert enorm. Ilse: “Het enthousiasme waarmee kinderen aan de slag gaan en de blijdschap en trots waarmee ze aan het einde van een thema hun resultaten delen, is fantastisch. Dáár doe ik het allemaal voor.”

Tips van Ilse voor iedereen die ook met onderzoekend en ontwerpend leren aan de slag wil:
– Probeer eens twee vakken aan elkaar te koppelen. Bijvoorbeeld wereldoriëntatie en expressie. Of taal en geschiedenis. Dan heb je al een mooi begin.
– Laat los dat je alles zelf al moet weten. Ga gewoon samen met de kinderen op onderzoek uit.
– Laat kinderen zelf vragen bedenken bij een tekst uit bijvoorbeeld de methode voor aardrijkskunde. Zo maken ze direct een denkstap.
– Ben je op zoek naar handvatten? Het Wetenschapsknooppunt Radboud Universiteit (WKRU) verzorgt een interessante cursus over onderzoekend leren.
– Heb je niet zoveel technische kennis? Bekijk tutorials op Youtube en doe het na.
– Neem deel aan MakerCosmos Tuesday, een initiatief van Fabricavii, Fillip Studios en Klooilab Rozet.
– Vraag hulp. Aan mensen in je eigen netwerk, collega’s of ouders van leerlingen. Je hoeft het niet allemaal alleen te doen.

*Lees hier meer over peer scaffolding

Juf Ilse is er klaar voor. Jij ook?

2020 is HET jaar waarin alle basisscholen in Nederland Wetenschap & Technologie moeten geven aan hun leerlingen. Want goed wetenschap- en technologieonderwijs draagt bij aan talentontwikkeling en ontwikkelt spelenderwijs precies de vaardigheden die in deze tijd nodig zijn. Is jouw school er al klaar voor? Loop de W&T-checklist langs en ontdek waar jij staat.